Nüfusun artması ve sanayinin gelişmesi ile birlikte giderek artan su kullanımı ve iklim değişikliği olaylarının olumsuz etkisi, en hassas çevre konusu olan su kıtlığını gündeme getirmektedir.
Kısıtlı su kaynaklarımızı tasarruflu değerlendirmek sebebiyle, su tüketiminin azaltılmasına yönelik; tuvalet rezervuarları kullanımı, bahçe sulama, çamaşır yıkama ve diğer temizlik işlerinde temiz suyun kullanılmaması gibi uygulamalara yönelim başlamıştır. Temiz suyun yerine gri su gibi kullanılmış suların yeniden değerlendirilmesi, su kaynaklarının korunmasına katkı sağlayacak ve doğadaki su dengesine pozitif etki yaratacaktır.
Gri sular; banyo, lavabo, çamaşır ve bulaşık makinelerinden gelen kullanılmış sular olarak tanımlanmaktadır. Kontamine olmuş, dışkı ya da kimyasal içerikli atık sular ise siyah su olarak anılmaktadır. Pratik olarak ifade etmek gerekirse, tuvalet sularının haricindeki mutfak atık suları, banyo, lavabo ve yıkama suları gibi tüm evsel atık sular, gri su olarak ifade edilebilir.
Gri sular, evsel atık suyun yaklaşık yüzde 75’ini oluşturmaktadır. Gri suyun içerisinde foseptik bulunmadığından patojen bulunma ihtimali düşüktür. Gri suyun bileşenleri deterjan, yağ ve gres, saç, kepek gibi kolaylıkla indirgenebilen maddelerdir. Dolayısıyla, yeniden kazanılıp kullanılması daha kolaydır.
Gri su kullanım suyuna nasıl dönüştürülür?
Gri sudan elde edilen kullanım suyu hijyenik, mikrobiyolojik olarak güvenilir, renksiz ve bütünüyle katı partiküllerden arındırılmış olmalıdır. Belli bir süre bekletildikten sonra koku oluşmaması; gri suyun kullanımında önemli bir kriterdir. Ayrıca, suyun daha sonrasında kullanılacağı alana göre belirlenen kalite gereksinimlerini karşılaması gerekmektedir. Gri sular, tuvalet rezervuarlarında, çamaşırhanede, bahçe sulamada kullanılabilir. Bu tarz kullanımlar için ayrı ayrı tanımlanmış standartlar bulunmaktadır.
Kullanım suyu kalite standartları nelerdir?
Tuvalet rezervuarlarında yeniden kullanım: AB Standardı 76/160/EEC hijyen standardına göre belirlenir. Tuvalet rezervuarında kullanılması için gereken şartlar arıtım sonrası çıkış parametreleri BOİ: <5 mg/l, oksijen doygunluğu >50%, toplam koliform bakterisi <100 ml’dir.
Çamaşırhanelerde yeniden kullanım: Tuvalet rezervuarında kriter olarak alınan AB Standardı dikkate alınmalıdır. Kullanıcı, çamaşır makinesinin konulacağı mekana şebeke hattı ve arıtılmış gri su hattını aynı anda çekerek istediği suyu tercih etme olanağına sahiptir.
Bahçe sulamada yeniden kullanım: DIN 19650 standartları dikkate alınarak standardize edilir. Sulama amaçlı kullanılan suyun kalite standardı tuvalet için kullanılan sudan çok daha yüksek kriterlere sahip olmalıdır.
Gri su sistem bileşenlerine göre kaça ayrılır?
Gri atık suyun kullanım suyu haline gelmesi üç aşamadan oluşur. Bu üç aşama gri suyun aynı zamanda döngüsünü ifade etmektedir.
- Gri su toplama hattı
- Arıtılmış suyun depolama tankına aktarılması
- Arıtılmış gri suyun depolama tankından dairelere aktarılması
Gri su sistemi nasıl çalışır?
Duş, lavabo gibi kaynaklarından gelen atık sular yatay borular vasıtasıyla daire içerisinden ilerler. Merkezi dikey kolektör vasıtasıyla bodrum katında bulunan paket arıtma sistemine aktarılır. Gri su arıtma prosesinden sonra bodrum katında yer alan başka bir depolama tankında muhafaza edilir. Arıtılan gri su, pompalar vasıtasıyla ayrı bir borulama sistemiyle dairelere ya da kullanım alanına geri gönderilir.
Sistemin ekipman bileşenlerinde özet olarak; ızgara sistemi, arıtılmamış su için tank, arıtılmış su için tank, paket arıtma sistemi ve suların basınçlandırmasını sağlayan pompa sistemi olmalıdır.
Gri su sisteminde kullanılan pompanın özellikleri nasıl olmalıdır?
Gri su pompaları, atık su pompaları gibi dalgıç pompalardır. Pompalar, kirlenmiş suyu borular vasıtasıyla dönen çarkın etkisiyle gri su arıtma sistemine taşır. Akışkan bileşimine bağlı olarak vorteks, açık ya da kapalı çarklar kullanılabilir. Açık veya kanal çarklı bir gri su pompası, çapı 70 mm’ye kadar varan katı maddeler içeren atık suyu taşıyabilmektedir. Çarklarla birlikte akışkanın karakteristiğine göre seçim yapıldığında herhangi bir tıkanma olmadan optimum pompa performansı sağlanabilir. Gri su pompalarının akış hızı ortalamada saniyede üç ila beş litre arasındadır. İhtiyaç duyulan basma yüksekliği, motor gücüne ve pompa seçimine bağlı olarak değişebilmektedir. Hidrolik ve motor kısmının birleştiği noktadaki mekanik salmastralar ile sızdırmazlık sağlanabilir.
Bu tip uygulamalardaki dalgıç pompalar, bir şamandıralı anahtarla ya da bina sistemine entegre olacak şekilde yönetilebilir.
Wilo hangi ürünleri ile gri su arıtma sistemine cevap verebilir?
Gri su sisteminde yer alan pompalar foseptik içermeyen, az kirli sular için tasarlanmış olmalıdır. Wilo’nun Wilo-Drain TMW, Wilo-Rexa MINI3, Wilo-Rexa UNI serisi gri su sisteminde kullanılan pompalara birer örnektir.
Wilo-Drain TMW, entegre girdap düzenine sahip «Twister» işlevi gören açık çok kanallı çarkı bulunan atık su pompasıdır. Pompa gövdesi, pislik tutucu ve çark kompozittir. Twister işlevi, pompanın emiş bölgesinde sürekli bir girdaplaşma sağlar. Bu girdaplaşma, çökelti maddelerinin çökmesini ve yapışmasını önler. Böylece temiz bir pompa çukuru sağlanır ve gri su prosesinde istenmeyen koku oluşumu azaltılır. Ayrıca, bu pompaların suyu 2mm’ye kadar drene edebilme özelliği de bulunmaktadır.
Wilo-Rexa MINI3, serbest akış çarkı olan bu pompada motor tarafında bir mil keçesi, pompa tarafında bir mekanik salmastra takılıdır. Fişli ya da fişli ve şamandıralı olmak üzere iki tipi mevcuttur.
Wilo-Rexa UNI, korozyona dirençli kompozit malzemeden üretilmesi sebebiyle pompanın farklı akışkanlarla kullanılabilmesini sağlar. Çift mekanik salmasta ve büyük yalıtım haznesi sayesinde bakımı daha seyrek aralıklarla yapılabilir. Wilo-Rexa UNI, kumanda cihazları üzerinden kumanda edilebilir, mevcut bina yönetim sistemlerine entegre edilebilir.
Wilo, yukarıda ifade edilen ürünler gibi başka ürünleriyle de; inovatif yaklaşımı ve servis çözümüyle sadece suların transfer edilmesi değil, aynı zamanda var olan suyun tasarruflu kullanılmasında, yeniden kazanılmasında da büyük rol oynamaktadır.
Sonuç olarak, gri su uygulamasının kullanım suyu olarak kazandırılması su kaynaklarının sürdürülebilirliği, daha az arıtma tesisi ihtiyacı, kimyasal sarfiyat, atık su bağlantı altyapısı, arıtma tesisi ihtiyacı olarak topluma hem maliyet açısından hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından fayda sağlar.
Sinem Laçin, Wilo İş Geliştirme ve Ürün Uzmanı
